چه باید کرد؟

چه باید کرد؟

تا جهان بود از ســــــــر آدم فراز        مردمان بخـــــــــرد اندر هر زمان       گرد کردند و گرامـــــــــی داشتند       دانش اندر دل چراغ روشن است

کس نبود از راز دانــــــش بی‌نیاز راز دانش را به هر گونــــــــه زبان تا به سنگ اندر همی بنگاشتند وز همه بد بر تن تو جوشن است

در حالی‌که در دنیا به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت ‌١٢٠٠ پژوهشگر وجود دارد، در ایران این رقم کمتر از ‌٥٠٠ نفر است. یکی ازشاخص‌های توسعه‌یافتگی در دنیا تعداد پژوهشگران است به طوری که در کشورهای پیشرفته به ازای هر یک میلیون نفر حدود ‌پنج هزار پژوهشگر وجود دارد. اعتبار و ارزش علمی و فرهنگی هر جامعه‌ای در جهان متناسب است با میزان مشارکت و سهم آن جامعه در ایجاد «مجموعه تمدّن بشری». براساس این نظریه، جوامع و کشورهائی که در آفرینش مجموعه تمدّن بشری سهم بیشتری داشته و دارند از اعتبار علمی و فرهنگی‌ بالاتری ‌نیز ‌برخوردارند.

اگر از نظر تاریخی کشورهائی نظیر ایران، یونان، روم، چین و مصر به عنوان مهد تمدّن‌های باستان شناخته می‌شوند به این خاطر است که نقش این کشورها در مجموعه‌ی تمدّن باستان بسیار چشم‌گیرتر از نقش سایر جوامع بشری در آن دوران بوده است. دانایان و دانشمندان گذشته‌ی تاریخ، پایه‌گذاران علم و دانش امروزی هستند ولی سطح دانش آن‌ها نسبت به سطح دانش امروز پائین‌تر است. از سوی دیگر سرعت پیشرفت‌های علمی نیز در حال افزایش است و شاید بتوان گفت که شتاب علم نیز فزاینده است.

اگر دربیست سال پیش ادّعا می‌شد که دانش بشری در هر ده سال یک بار مضاعف می‌شود امروزه ادّعا می‌شود که در هر پنج سال یک بار این دانش دو برابر می‌شود؛ یعنی در هر پنج سال به اندازه‌ی مجموعه‌ی علوم و دانشی که از اوّل تاریخ بشریت پایه‌گذاری و ابداع شده است به این مجموعه اضافه می‌شود و این به معنای آنست که بخش عمده و اساسی پیشرفت‌های علمی بشر مدیون دستاوردهای شتابناک چند دهه‌ی اخیر جهانیان است.

امروزه کشورهای پیشرفته صنعتی با شتابی شگفت‌انگیز بر مجموعه‌ی دانش و تمدّن بشری می‌افزایند و به همان نسبت نیز خود را در استفاده از مجموعه امکانات موجود جهان محق می‌دانند. امروز، امکانات موجود جهان نه به نسبت جمعیت کشورها بلکه به نسبت میزان مشارکت هر کشور در افزایش دانش بشری از طریق تولید فرآورده‌های تکنولوژیک تقسیم می‌شود.

در چنین جهانی هر کشوری برای آنکه از قافله‌ی شتابان پیشرفت‌های علمی عقب نماند و برای آنکه بتواند از حقوق خود دفاع نماید هیچ راهی جز آنکه سهم مناسبی را در افزایش دانش بشری بعهده بگیرد ندارد و این مهم جز با پژوهش‌های دقیق و همه‌جانبه در تمامی عرصه‌های دانش تحقّق نخواهد یافت. ما هر چه‌قدر در مورد تحقیق و پژوهش سرمایه‌گذاری و کار کنیم کم است، زیرا همان‌گونه که پیش‌تر ذکر شد همه‌ی تعالی‌ها و پیشرفت‌های بشر به برکت و در پرتو تحقیق است، می‌دانیم که با تحقیق بوده که انسان توانست بر بسیاری از مشکلات طبیعی و اجتماعی فائق آید. نیروی جاذبه و بیماری‌ها را بشناسد و بر آن‌ها غلبه کند. مسئله‌ی حمل و نقل و رفت و آمد را به سهولت برساند تا جایی که دهکده‌ی جهانی داشته باشد؛ یعنی، فاصله‌ها برداشته شود و هم اکنون دانشمندان پروژه‌هایی را در دست تحقیق دارند که حیرت‌آور است. ما برای تسریع در امر پژوهش باید برنامه‌ریزی کنیم تا ان‌شاءالله  این فاصله‌ها را با شتاب بیش‌تری طی کنیم به خصوص اینکه فاصله‌ی ما با کشورهایی که بودجه‌های کلان برای تحقیقات صرف می‌کنند روز به روز، تصاعدی زیاد می‌شود. آینده از آنِ دانایان است و این دانایان هستند که در آینده بر جهان فرمان خواهند راند و دانایی نیز در سایه‌ی پژوهش بالیده و پرورده می‌شود.

علی امیرسلیمانی